Ośrodek badań klinicznych we Wrocławiu
Umów konsultacje
Zapraszamy od 08:00 do 16:00
W statystyce rozpoznawania chorób nowotworowych wśród polskich mężczyzn, pod względem zapadalności rak prostaty zajmuje niechlubną drugą pozycję, ustępując tylko rakowi płuc. Choroba rozwija się powoli. Od mutacji na poziomie komórkowym do powstania guza i zaobserwowania objawów może minąć nawet kilkanaście lat. Niestety choroba ta wykazuje wysoką umieralność. Każdego roku lekarze odnotowują blisko 9 tysięcy nowych zachorowań, z czego około 4 tysiące przypadków kończy się śmiercią. Do przyczyn tego stanu rzeczy można dopisać późną wykrywalność i brak dostępu do nowoczesnych leków.
Specjaliści wskazują na dwa główne czynniki ryzyka zachorowania na raka prostaty: wiek oraz dziedziczność. Nowotwór stercza rozwija się długo, dlatego w większości przypadków jest diagnozowany w późnym wieku. Większe ryzyko wystąpienia nowotworu występuje u mężczyzn, których męscy krewni w pierwszym stopniu (ojciec, brat) również zapadli na tę chorobę.
W celu zdiagnozowania chorób gruczołu krokowego przeprowadza się badanie przez odbytnicę (per rectum), wynik stężenia PSA w surowicy krwi oraz USG przezodbytnicze (TRUS). PSA to glikoproteina produkowana przez komórki gruczołu krokowego. Wzrost stężenia PSA w surowicy krwi wskazuje na chorobę prostaty – rozrost, uraz mechaniczny, zapalenie lub nowotwór. Nie ma norm dla stężenia PSA w surowicy krwi. Ilość glikoproteiny jest bowiem ściśle powiązana z objętością gruczołu krokowego, co jest cechą indywidualną dla każdego pacjenta. Raka prostaty rozpoznaje się na podstawie wycinka pobranego z gruczołu krokowego. Biopsja pozwala także na określenie złośliwości i stopnia zaawansowania nowotworu. Warto pamiętać, że tylko odpowiednio wcześnie wykryty nowotwór daje szanse na całkowite wyleczenie. W Polsce wciąż 30 procent przypadków wykrywa się w stadium zaawansowanym. Zaleca się, aby mężczyźni po 50. roku życia raz do roku poddawali się kontrolnemu badaniu urologicznemu oraz wykonywali badanie stężenia PSA w surowicy krwi.
Te symptomy mogą oznaczać chorobę gruczołu krokowego
Przypadki o niskim zaawansowaniu bywają leczone operacyjnie, poprzez całkowite usunięcie gruczołu krokowego. Metoda ta może powodować powikłania związane na przykład z nietrzymaniem moczu lub zaburzeniami potencji. U mężczyzn chorujących na nowotwór stercza przeprowadza się także naświetlanie (radioterapię). Ta forma terapii może jednak wywoływać zaburzenia erekcji, problem nietrzymania moczu, biegunki lub owrzodzenie odbytnicy. Leczenie chirurgiczne, jak i radioterapię, stosuje się u chorych, u których czas przeżycia naturalnego nie jest krótszy niż 10 lat. Całkowite wycięcie prostaty wraz z pęcherzykami nasiennymi i węzłami chłonnymi miednicy nazywa się prostatektomią radykalną. Nowotworu naciekającego ani tego wykazującego przerzuty nie leczy się operacyjnie.
U pacjentów w zaawansowanym stadium choroby można stosować nowoczesne cytostatyki, które zmniejszają ryzyko zgonu i wydłużają życie. W terapii stosuje się także leki hamujące produkcję testosteronu. Hormon ten pobudza bowiem rozwój guza gruczołu krokowego.
Leczenie hormonalne w raku prostaty polega na wyeliminowaniu wpływu androgenów, czyli męskich hormonów płciowych, na rozwój guza. W farmakologii stosuje się leki, które albo hamują produkcję androgenów (w tym testosteronu) przez jądra, albo blokują ich dostęp do komórek nowotworu.
Wśród dostępnych metod terapeutycznych znajdują się także takie, które pozwalają na leczenie nowotworu stercza również w sytuacji przerzutów. Leczenie niszczy lub zmniejsza ogniska przerzutowe w innych narządach. To szansa na poprawę komfortu i wydłużenie życia pacjenta z rakiem prostaty.
Wspomnianą powyżej radykalną prostatektomię, czyli całkowite usunięcie gruczołu krokowego stosuje się rzadko. Rak prostaty jest trudno wykrywalny, dopóki dotyczy wyłącznie tego gruczołu. Zazwyczaj w momencie zdiagnozowania guz wykracza poza prostatę, więc radykalne usunięcie narządu nie gwarantuje wyleczenia. Prostatektomię radykalną przeprowadza się raczej u mężczyzn młodszych, u których zachodzi prawdopodobieństwo szybkiego rozrastania się guza. Usunięcia dokonuje się przez cięcie w podbrzuszu lub przez przednią ścianę odbytnicy. Operacja obejmuje również usunięcie węzłów chłonnych zlokalizowanych po obu stronach gruczołu stercza. Podczas prostatektomii chirurg przecina cewkę moczową tuż poniżej gruczołu. Następnie odcina stercze od szyi pęcherza moczowego i łączy pęcherz z cewką. Po operacji pacjent przez kilkanaście dni korzysta z cewnika, aby wszystko dokładnie się zagoiło.
Radioterapia pozwala na całkowite zniszczenie niewielkiego guza. Metoda sprawdza się u mężczyzn o zbyt słabej kondycji lub niechętnych do poddania się zabiegowi operacyjnemu. Naświetlanie stosowane jest również w przypadku rozprzestrzenienia guza poza granice gruczołu stercza. Wówczas dochodzi do zmniejszenia guza i zahamowania jego rozwoju. Choroba nie zostaje całkowicie wyleczona, ale skutecznie zahamowana. Radioterapię przeprowadza się w seriach po kilka dni w ciągu 4-6 tygodni. Po naświetlaniu pacjent musi chwilę leżeć. Zabiegi przeprowadza się w trybie ambulatoryjnym.
Zarówno prostatektomia, jak i radioterapia, wiążą się z jednakowym dyskomfortem jak i czasem wyłączenia z aktywności zawodowej. Podobna jest również skuteczność obydwu metod. Każdy pacjent powinien mieć możliwość dokonania świadomego wyboru.
W leczeniu raka prostaty ważna jest także terapia hormonalna. Stosuje się ją wstępnie przed podjęciem operacji lub naświetlania, aby zmniejszyć rozmiary gruczołu. Dzięki temu leczenie będzie skuteczniejsze. Terapia wstępna trwa około trzech miesięcy.
Rozrost gruczołu krokowego stymulowany jest androgenami, czyli męskimi hormonami płciowymi. Najważniejszym androgenem jest oczywiście testosteron. Rak prostaty również do rozwoju potrzebuje męskich hormonów. Hamując produkcję androgenów w organizmie można spowodować zmniejszenie, a nawet zanik guza prostaty. W terapii hormonalnej stosuje się leki zapobiegające przedostawaniu się hormonów do komórek guza. Dzięki temu nie trzeba zmniejszać ilości androgenów w organizmie chorego, a zarazem skutecznie zablokować pobudzanie komórek do wzrostu. W terapii hormonalnej również jest do wyboru kilka metod:
Orchiektomia podtorebkowa to zabieg polegający na nacięciu jąder i usunięciu z każdego z nich części czynnej, odpowiedzialnej za produkcję testosteronu. W niektórych przypadkach dokonuje się całkowitego usunięcia jąder.
Stosowanie leków zwanych antyandrogenami powoduje zablokowanie oddziaływania androgenów na guz, bez ograniczania ich produkcji w organizmie. W ten sposób pacjent może cieszyć się pełnią funkcji seksualnych, choć niestety w przypadku antyandrogenów często obserwuje się skutki uboczne w postaci zaburzeń żołądkowo-jelitowych.
Do metod leczenia raka prostaty zaliczają się: